Wan Toe Frie

Dat het vroeger simpeler was. Dat denk ik. Toen was er tenminste Mgr. Joseff, “Kanunnik en Pastoor-deken van St. Marten te Luik”, die alle do’s en don’ts bij verlovingen en huwelijken uit de doeken deed. Met zijn naslagwerk “Raadgevingen voor het huwelijk” wist je wat je te wachten stond. Ik heb de “38ste uitgaaf” in handen, het oorspronkelijke boekje werd in 1890 opgesteld. Klein genoeg om in een handtas te passen. En dus klein genoeg om geen excuus te hebben.

En vol praktische tips. Want huishoudelijke miserie is iets van alle tijden, zo blijkt, en de monseigneur wist waarom: “Opdat het Sacrament des huwelijks de geslotene verbintenis der echtgenooten waarlijk heilig make, moeten dezen zich bereiden, om het met goede gesteltenissen te ontvangen. Dikwerf ontbreken deze goede gesteltenissen, en daarom juist zijn er zooveel ongelukkige huwelijken.”

Maar dat viel dus te voorkomen, door enkele simpele trucs. En hij was niet te beroerd om deze wereldkundig te maken. Bidden en biechten, dat sprak voor zich. Maar hij werd ook concreter, bijvoorbeeld bij de zoektocht naar een huwelijkskandidaat: “Vraagt raad. Maar gij moet raad vragen, alvorens gij uw hart geschonken hebt. Zoodra uw hart verpand is, vraagt gij geen raad meer, als men u raad geeft, gij luistert niet; en als uwe ouders uwen zin tegenwerken, gebruikt gij list en bedrog, om hen te misleiden”. De monseigneur leek bijna uit ervaring te spreken. Ook het vrijgezellenfeest was hem niet vreemd, en wellicht terecht waarschuwde hij voor wat daar al eens kon gebeuren: “Het gebeurt somtijds, dat men, onder voorwendsel van een aanstaand huwelijk, zich al te vrije manieren en zondige gemeenzaamheden veroorlooft,… De jonge lieden … moeten elkander nooit alleen, en nooit buiten wete hunner ouders spreken, om zich alzoo te wapenen tegen de neigingen van hun hart”.

En hij durfde zelfs bepaalde garanties te geven. Mits de kandidaat voldeed aan enkele specifieke karaktertrekken, lag een gelukkig huwelijk binnen handbereik. Voor de jongens: “Jongeling, als gij uit vertrouwbare bron weet, dat het meisje, waarop uw oog gevallen is, zachtaardig, nederig, zedig en eerbiedig is jegens hare ouders, dat zij gaarne werkt, gaarne bidt en gaarne tot de H. Sacramenten nadert: trouw dan met het meisje zonder vrees. Het is bijna zeker, dat zij uw geluk zal wezen”. De meisjes joeg hij al wat meer schrik aan: “En gij, jonge dochter, weet gij dat de jongeling, die op u zijn oog heeft laten vallen, verkwistend is, losbandig, lui, verslaafd aan den drank, onbeleefd jegens zijne ouders, uitgelaten in zijne woorden of manieren, trouw niet met hem; gij zoudt uw ongeluk inloopen”. Had de monseigneur iemand specifiek op het oog met deze karakterschets? “Integendeel, is hij ordelijk, matig, werkzaam, eerlijk, en trouw in het vervullen van zijne plichten jegens God en zijne ouders, heb betrouwen.”

Ik bedoel, dit is tenminste klare taal. En je kan er wat mee. In welke wollige maatschappij zijn wij toch beland? Niemand durft tegenwoordig nog een standpunt in te nemen en het beestje bij de naam te noemen. Wij zitten enquêtes in te vullen in de Flair om te kijken of we naar type A, B of C op zoek moeten gaan. Wij geven bommen geld uit aan andullatiematrassen en energetiserend water. Zat je er vroeger door, dan ging je bidden. Viel je echtgenoot tegen? Dan had je het boekje van de monseigneur maar beter moeten lezen. En dan ging je bidden. Dacht je soms dat je beter getrouwd was met een B-type? Dan ging je biechten. Er was ook geen discussie over het aantal kinderen dat er zou komen. In het Q&A gedeelte van het boekje staat er immers, als antwoord op de vraag “V: Welke zonde moet men in het huwelijk met de grootste zorg vermijden?”: “A: Met de grootste zorg moet men vermijden al wat de bereiking van het voornaamste doel des huwelijks, of de geboorte van kinderen, kan beletten. Die zonde behoort tot de vier wraakroepende zonden, zoo genoemd, omdat zij wegens hare groote boosheid Gods rechtvaardige wraak ook in deze wereld vereischen”. En er kon geen sprake zijn van strategische hoofdpijn: “V. Is het toegelaten de huwelijksplicht te weigeren? A. Neen, tenzij om zeer ernstige redenen.” Duidelijk.

En dan kwam de vraag of er wel genoeg slaapkamers waren niet eens aan bod. Laat staan de vraag of ze zouden gaan voor het Winnie de Poeh thema of toch maar Nijntje.

Maar als ik dan lees “De man is het hoofd der vrouw, evenals Christus het Hoofd is Zijner Kerk; daarom moeten de vrouwen hunnen mannen beminnen met eene teedere en eerbiedige liefde; dewijl hij hun bewaarder en verdediger is. Gelijk de Kerk onderdanig is aan Jezus-Christus, zoo moeten ook de vrouwen onderdanig zijn aan haren man”, dan vraag ik mij af wat bomma (van wie het boekje overigens was) hiervan vond… Ik kan mij niet voorstellen dat zij dit zomaar goedkeurde.

Dus ik betwijfel eigenlijk of dit boekje wel vaak uit de kast is gekomen. Daarvoor ziet het er trouwens nog te ongeschonden uit.

Maar wat een geluk dat de tijden veranderd zijn, dat de mensen mondiger zijn en beter ingelicht. De macht van de katholieke kerk was enorm en hield de mensen dom, iets wat tegenwoordig, amper enkele decennia later, ver van ons bed lijkt. Maar tegelijk zie ik rondom mij dat er volop wordt gezocht naar houvast, naar richtlijnen. Naar goeroes die vertellen welk pad je moet bewandelen. Naar extreme sporten die je je limieten doen opzoeken. Naar gekke alternatieven, maar eigenlijk vooral naar verdieping. Ik zie dat er wantrouwen groeit ten opzichte van de rede. Dat men geloof zoekt in complottheorieën en pseudowetenschap.

Ik denk dat de tijd meer dan rijp is voor de verschillende religies om dit “gat in de markt” te zien en erin te springen. Om in te spelen op de behoefte en de zoektocht van de mens naar meerwaarde, samenhorigheid, reflectie, bezinning, loslaten. Maar, beste religieuze hoofden, pas dan uw programma’s aan. Breng verhalen die er toe doen. Zet zelf de eerste stap en volhard niet in uw vastgeroeste stramien. Er is een publiek. Draag er zorg voor.