Cariës. Of gaatjes in je tanden. Vroeger noemden ze het blijkbaar tandwolf. Nog vroeger dachten ze trouwens dat de gaatjes door de tandworm werd veroorzaakt. Brrr. Maar de officiële naam is dus “cariës”. Komt van het Latijn en zou iets van “verval” betekenen. Het is een misverstand dat gaatjes rechtstreeks ontstaan door suiker die inwerkt op je tanden. Maar voeding heeft er wel degelijk iets mee te maken.
Alleen zijn er bacteriën nodig om de suikers uit voeding om te zetten in zuren. En het zijn die zuren die je glazuur en je dentine aantasten (demineraliseren) en zo “gaatjes” maken in je tanden. En die bacteriën zitten in de tandplaque. Vandaar het belang om die plaque goed weg te poetsen dus. Overal. Ook daar waar niemand kijkt.
Telkens wanneer je iets eet, demineraliseert het glazuur een beetje wanneer de zuurtegraad in de biofilm (bacteriële plaque) op je tanden daalt. Het glazuur wordt bij wijze van spreken zachter. Speeksel kan de zuurtegraad weer neutraliseren en ook de aantasting van het glazuur herstellen. Vandaar dat je best niet heel snel na het eten poetst, omdat je dan de losgekomen glazuurdeeltjes meteen wegpoetst. Als je het even de tijd geeft, kan het zich weer herpakken.
Moeilijk hè. Want wanneer moet je dan best poetsen? ’s Avonds is het niet zo’n probleem. Gewoon vlak voor het slapengaan. Niks meer eten en drinken daarna. Ook geen melk. Ook geen fruitsap. Maar dat zei ik eerder al.
Maar over het perfecte tijdstip ’s ochtends debatteren tandartsen nog elke dag. Voor of na het ontbijt? En hoe lang dan na het ontbijt? Mja. Waarschijnlijk is het het beste om voor het ontbijt te poetsen. Alleen smaakt je fruitsap dan verschrikkelijk slecht. Ofwel dus erna. Maar dan zou je een half uur moeten wachten. En dat is dan misschien weer een praktisch probleem. Het is zowaar een dagelijks dilemma.
Ik zou zeggen: poets vooral ’s avonds lang en grondig. En ’s ochtends liefst ook. Dat is leuker voor je omgeving. En maak je verder maar niet te druk over het theoretisch ideale moment. Poetsen is sowieso beter dan niet poetsen.
Een gaatje begint vaak met een wit vlekje op je tand. Je ziet dat nogal eens bij jongeren die een vaste beugel (“brackets” of “blokjes”) dragen. Rond die brackets kunnen witte vlekjes ontstaan wanneer er niet zorgvuldig genoeg wordt gepoetst. De orthodontist zal dan sakkeren en vloeken en ermee dreigen de beugel weg te halen als er niet beter wordt gepoetst. En dat is te begrijpen, want het zou zonde zijn als je tanden straks recht staan, maar wel vol gaatjes zitten.
De meeste mensen hebben wel eens te maken gehad met cariës. Hoewel steeds meer mensen erin slagen om cariësvrij te blijven tot op hoge leeftijd. Maar goed. Stel: je hebt cariës. Daar moet dan iets aan worden gedaan.
De tandarts boort het aangetaste weefsel weg en plaatst dan een vulling in de tand. Tegenwoordig zijn vullingen meestal wit (enfin – een schakering van wit) en van composiet gemaakt. Vroeger waren die vullingen vaak zilverig grijs van kleur (amalgaam, een mengeling van zilver, kwik, tin, koper en zink). Ik heb zelf nog van die vullingen. Hoewel er nog steeds weinig duidelijk is over de mogelijk schadelijke effecten van dit vullingsmateriaal (de hoeveelheden zijn immers maar heel klein), worden ze sinds begin dit jaar in principe niet meer geplaatst. Er is zelfs een Europese verordening voor uitgevaardigd.
Soms wordt beweerd dat je die amalgaamvullingen best laat verwijderen, omdat ze allerlei gezondheidseffecten zouden uitlokken. Nu. De eventueel schadelijke stoffen komen vooral vrij bij het plaatsen van zo’n vulling én bij het weghalen ervan. Dus ik zou ze mooi laten zitten als ze nog heel zijn en doen wat ze moeten doen. Ze zijn vaak ook een stuk steviger dan de composietvullingen. Je tandarts zal je daarin wel goed adviseren.
Als je cariës hebt, kan je dat voelen. Typisch is dat je tand dan gevoelig wordt bij het eten van iets zoets. Als de cariës doorheen het glazuur en doorheen het dentine gaat, kan op den duur ook de pulpa van de tand (zie eerder) worden aangetast. Als bacteriën in de pulpa geraken, geraakt die geïnfecteerd en sterft de inhoud van de pulpa af. Je krijgt dan een proces waarbij zich ontstekingsvocht opstapelt aan de punt van de wortel en dat kan erg veel pijn gaan doen. Dat vocht duwt namelijk tegen de omringende weefsels (het bot, je tand) en kan zich een weg banen doorheen het bot. Als dat ontstekingsvocht een weg naar buiten vindt, kan je een abces krijgen, een zwelling van het tandvlees. Soms baant dat ontstekingsvocht zich door de druk een weg naar buiten via een “fistel”. Het zou dan kunnen dat je dat ontstekingsvocht (pus of etter) ook proeft. Als de pulpa van de tand is aangetast, moet het wortelkanaal worden schoongemaakt en afgedicht. Dat noemt men een endodontische behandeling of een “ontzenuwing”. Later meer daarover. Als de tandzenuw ontstoken geraakt, dan is het typisch dat je ’s nachts wakker wordt van de tandpijn. De tand is niet meer gevoelig voor koude of warmte, maar doet wel pijn bij tikken tegen de tand. Ah ja, want dan tik je de tand tegen dat opgestapelde vocht.
Wan Toe Frie 